Την εορταστική περίοδο των Χριστουγέννων την τιμητική τους έχουν πολλά θρησκευτικά έθιμα. Ένα από αυτά είναι το έθιμο της παρασκευής του χριστόψωμου. Συγκεκριμένα, η παράδοση του φτάνει αρκετά χρόνια πίσω, στη Θράκη, όπου σύμφωνα με το έθιμο, οι νοικοκυρές κάθε σπιτιού, έφτιαχναν αυτό το ιδιαίτερο ψωμί το βράδυ της Παραμονής των Χριστουγέννων.
Αφού λοιπόν έχουν ζυμώσει το ψωμί, φροντίζουν να έχουν χαράξει ένα σταυρό στη μέση και να έχουν προσθέσει σταφίδες και καρύδια. Το σχήμα του στις περισσότερες περιπτώσεις είναι στρογγυλό και τα υλικά είναι αυτά που συναντάμε στο συνηθισμένο ψωμί, ενώ οι στολισμοί που το συνοδεύουν κατά καιρούς, είναι συμβολικοί της ευλάβειας των πιστών .
Εθιμοτυπικά, ανήμερα των Χριστουγέννων, οι οικογένειες μαζεύονταν γύρω από το εορταστικό τραπέζι και μαζί με τις ευχές που αντάλλαζαν, ο νοικοκύρης σταύρωνε το χριστόψωμο, έκοβε το πρώτο κομμάτι για το Χριστό ενώ το υπόλοιπο το μοίραζε στους υπόλοιπους.
Η παρουσία αυτού του εθίμου αποτελεί έντονα ριζωμένη συνήθεια και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας, ωστόσο η καθεμία έχει και τις διαφορές της. Για παράδειγμα, το Χριστόψωμο, όπως το συναντάμε στη Σπάρτη, συνήθιζαν να το παρασκευάζουν μαζί με πολλά άλλα καρβέλια ψωμιού, στα οποία έβαζαν αμύγδαλα και καρύδια, το τελικό όμως που έτρωγαν ανήμερα των Χριστουγέννων, το έπλαθαν σε σχήμα σταυρού από ζύμη.
Σε περιοχές της Στερεάς Ελλάδας από την άλλη, μετά το τέλος της Χριστουγεννιάτικης Λειτουργίας, ο ιερέας ευλογούσε το Χριστόψωμο ξεχωριστά σε κάθε σπίτι.
Στη Δυτική Μακεδονία, ζυμώνονταν μικρά καρβέλια για τα παιδιά που λένε τα κάλαντα και άλλα σε σχήμα κουλούρας που προορίζονται για τα ζώα του σπιτιού ως ένδειξη σεβασμού σ’ αυτά.
Στην Κρήτη, οι γυναίκες χρησιμοποιούν ιδιαίτερα υλικά όπως ροδόνερο, κανέλα, γαρίφαλο και μέλι, ενώ όσο ζύμωναν, συνήθιζαν να απαγγέλουν τη φράση «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Με τη μισή ζύμη που προκύπτει, φτιάχνουν μια κουλούρα, και με την υπόλοιπη, ένα σταυρό με λωρίδες που τον τοποθετούν πάνω στο ψωμί. Στο κέντρο επίσης τοποθετούσαν ένα καρύδι, ενώ στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδίαζαν με μαχαίρι διάφορα σχήματα.
Στα Επτάνησα, το βράδυ της παραμονής, συγκεντρωνόταν ολόκληρη η οικογένεια στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου και ο νοικοκύρης βάζοντας το Χριστόψωμο κοντά στη φωτιά, έριχνε λάδι ή κρασί ώστε αν μεγάλωνε το θεωρούσαν καλό οιωνό ενώ αν έσβηνε κακό.
Το Χριστόψωμο στη Μάνη, φτιάχνεται όπως το ψωμί, αλλά στολίζεται με σταυρούς και άλλα στολίδια. Εκεί υπάρχει η έκφραση για κάθε οικογένεια ότι «ρίχνει τα χριστόψωμα» στο φούρνο ώστε να τα κόψει ο οικοδεσπότης μετά στο τραπέζι μαζί με τις ευχές του.
Στην Ηπειρωτική Ελλάδα, οι Σαρακατσάνοι, έφτιαχναν δύο Χριστόψωμα, το πιο εντυπωσιακό με τους στολισμούς ήταν για το Χριστό, ενώ το δεύτερο για να τιμήσουν τα πρόβατα τους.
Πρόκειται, επομένως για ένα πατροπαράδοτο έθιμο, που ποικίλει ανάλογα με τον τόπο, αλλά διατηρεί ως κοινό παρονομαστή τη σχέση του ελληνικού λαού με το ψωμί και τη ζύμωση του.
Στη Μύλοι Λούλη εδώ και 7 γενιές, στηρίζουμε πάντα τους επαγγελματίες του κλάδου, στοχεύοντας στη διαρκή εκπαίδευση, εξέλιξη και ενημέρωσή τους. Κάντε εγγραφή στο newsletter μας εδώ για να μαθαίνετε πρώτοι για χρήσιμα άρθρα, νέα του κλάδου και πληροφορίες για συνταγές και προϊόντα που σας ενδιαφέρουν!
